Ottoman Art and Architecture

Anadolu insanının yüzyıllar boyunca oluşturduğu mekanlardan birisi: Türk Evi...Ya da, belki daha başka bir deyişle, Türk'lerin Anadolu`da yüzyıllar boyunca gerçekleştirmiş oldukları etkili bir 'yaşama çevresi' düşüncesi... Ve bu yaşama çevresi düşüncesinin çok ilgi çekici bir noktası olan 'Oda'lar.'Anadolu'daki geleneksel Türk evi', gerek ülkemizde ve gerekse dış ülkelerde, bugüne kadar pek çok bilimsel araştırmanın özünü oluşturmuştur. Bu araştırmalarda, bir çok yönleriyle ve çok değişik açılarıyla incelenmiş bulunan eski Türk evi gerçeği üzerine de çok çeşitli yorumlar yapılmıştır.Bu kitapta ise, 'Anadolu'nun renkli mirasının ışıklarını da üzerinde taşıyan' bir mekan düşüncesinin zengin bir ürünü olan eski Türk evi geleneğinin ve onun temel birimi olan 'odaların' değişik bir bakış açısıyla incelenmesi amaçlanmaktadır.

20. yüzyıl Türk mimarlığının en önemli temsilcilerinden biri olan, çalışmalarıyla özgün bir Türk mimarlığının oluşmasına katkıda bulunmuş, özellikle Türk sivil mimarlığı üzerine yaptığı araştırma belgeleme ve arşivleme çabasıyla ulusal mimarlık kavramına yeni bir bakış açısı getiren Eldem'den üç ciltlik bir baş yapıt.I. Cilt, Klasik Türk Evi (Marmara Bölgesi), 1. Devir Evleri, 2. Devir Evleri ve 3. Devir Evleri bölümlerinden oluşan ciltte, Anadolu ve Rumeli ve İstanbul Evleri çizimler ve fotoğraflar ile anlatılmaktadır.II. Cilt, Konaklar, Saraylar, Köşkler, Taş Odalar ve Kagir Evler bölümleri, çizimler ve fotoğraflar ile anlatılmaktadır.III. Cilt ise, Mimari elemanlar, Yapı teknikleri, Türk Şehirleri ve Bahçeler bölümlerinden oluşmaktadır.

19. yüzyıl ortasından itibaren ilgili yazında Batılılaşma olarak da tanımlanan dönemde Anadolu kentlerinde, çok sayıda ve farklı boyutlardaki iç ve dış etmenlerle, bu döneme değin durağan olduğu bilinen kentsel mekân yeniden biçimlenmeye başlamıştır. Bu süreçte, kentte yer almaya başlayan yeni işlev alanları, kentin strüktürünü, mekânsal kurgusunu değiştirmiştir. Ancak, Anadolu'da ikincil demir yolu hatları kurulamadığı için kervan yollarıyla demir yolu vazgeçilmez bir biçimde birbirlerini tamamlamış ve eski ticaret yolu üzerindeki yerleşimler, yerel ya da bölgesel pazar niteliğini genellikle korumuşlar hatta ticaret kapasiteleri artmıştır. Bu gelişmede, nüfus artışıyla birlikte sosyal tabakalaşmada farklılaşma ortaya çıkmışsa da konut ve dokusunun önceki dönemdeki niteliklerine belirgin bir biçimde yansımamıştır. Ayaş ve Beypazarı'ndaki geleneksel doku, bu konuda belirgin örnekler olarak bu kitapta incelenmektedir. Bu ele kapsamda Ayaş ve Beypazarı'nda günümüzde var olan geleneksel konut ve dokusunun yerleşim özellikleri ile özgün fiziksel, mekânsal nitelikleri de belirlenmiştir.

Ayda Arel bu çalışmasında, Türkiye'nin geleneksel konut mimarisi sorunsalını bellibaşlı birkaç odak noktasından incelemeye çalışıyor. Burada Türk konut sisteminin kendine has özellikleri ve tarihsel gelişimi ayrıntılı bir şekilde inceleniyor.

Osmanlılar için, sahip oldukları uçsuz bucaksız coğrafya üzerinde Balkanların hep özel bir yeri olmuştur. Sözü edilecek olan geleneksel konut tipi, uzun sürede oluşan bu kültürel alışverişin bir kanıtı olmanın yanısıra, bugün artık orada ve burada, acı ve tatlı anılarıyla geride kalmış olan ortak bir yaşam biçimine ilişkin duyarlılıkların da ifadesidir. Bir taraftan çeşitli Balkan ülkelerindeki konut geleneklerinin gerek kendi aralarında, gerekse de Anadolu ile ortak olan özellikleri gösterilmeye çalışılmakta, diğer taraftan yöresel farklılıklara değinilmektedir. Çok sayıda çizim ve fotoğrafla desteklenen yapıt. Balkan ülkelerinde gerçekleştirilen kitaplık çalışmaları ve araştırma gezileri sonucunda kaleme alındı.

Yabancı gezginler Osmanlı kent görüntüsünün farklılığını hemen görmüşler ve bize Türk konut mimarisi ile ilgili değerli bilgiler bırakmışlardır. Ancak bu konuda akademik çalışma pek azdır. Buna karşın özellikle 1940'ların sonundan itibaren Türkiye'de çeşitli yörelerin gelenekleri ile ilgili yayınlar çıkmaya başlamıştır.
Türk Evi kavramı Türk mimar ve mimarlık tarihçilerinin sevdikleri bir konu olmuş ve tarihi konusunda çeşitli kuramlar geliştirilmiştir. Yine de bir tümel tarihi ve kuramsal içerikli değerlendirme eksikliği duyulmaktaydı. Bütün çalışmalar ve tartışmalara karşın burada Hayatlı Ev olarak adlandırılan ana gelenek ile ilgili bir çalışmaya gereksinim vardı. Bu kitapta ana geleneğin gelişimi, tarihi, morfolojisi ve toplumun evin kullanımına ilişkin davranışları ve estetik eğilimleri ele alınmış ve tartışılmıştır.

strorog yalısı uzun süre Boğaziçi yaşam tarzının odak noktalarından biri olmuştur. Boğaz'da yaşam, İstanbul'un diğer yerlerinden çok farklıydı. Denizle bu kadar iç içe olmanın getirdiği başka bir yaşam kültürüydü bu; Boğaz'ın coğrafi yapar gibi insanları, ilişkileri, eğlenceleri... her şeyi değişikti. Ostrorog yalısı, bu yaşam kültürünün bir temsilcisi gibi ele alınmalıydı. Bu bakımdan kitabın ana temaları aşağıdaki konular etrafında yoğunlaşmalıydı.

The production of housing is one of the oldest fields of production. When nomadic hunter gatherer societies began to settle, they started constructing shelter. This was simultaneous with- or even prior to -the first attempts at agricultural production. Since man does not possess the biological characteristics that other living creatures have that enable them to adapt to environmental conditions, certain other measures had to be taken to ensure that he would be able to do so. If the pit shelters and the fences used for protection against the severe winds of the nomadic period are taken into consideration, it can be said that shelter oriented production, through a process of increasing diversification, has been going on for hundreds of thousands of years.

Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri, bugün, eski Osmanlı topraklarında izlerini görebildiğimiz Türk evlerini genel anlamda ele alırken, bütünlüğünü ve özelliklerini günümüze dek koruyabilmiş az sayıdaki kentlerimizden biri olan Safranbolu’nun her biri bir mimarlık değeri olan evlerini daha ayrıntılı olarak incelemektedir. Böylece kitap, Türk Evi ve Safranbolu Evleri olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Türk evinin tanımı, coğrafi dağılımı, etkenler, biçimler, tasarım ve yapım yöntemleri anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise, geleneksel kimliğini geçmişten günümüze taşıyabilmiş nadir Osmanlı kentlerinden biri olan Safranbolu’daki evler, geniş bir şekilde ele alınıp incelenmiştir. Bu evler yalnızca tasarım, yapım ve malzeme özellikleriyle değil, oluşumlarını etkileyen etkenlerle ele alınmaktadır. Bugün bu evlerden bir bölümünün ne yazık ki çeşitli nedenlerle ortadan kalkmış olması, kitaba ayrıca ciddi bir belgesel değeri de kazandırmaktadır.
Türk evi ve Türk ev geleneğinin özgün örneklerini barındıran Safranbolu evlerini uluslararası boyutta tanıtımak amacı ile kitap Çelen Birkan’ın çevirisi ile İngilizce olarak da yayımlandı.

Mekân ile insan arasındaki ilişkinin öncül ve en özel ürünü olan “ev”, mimarlık alanının sınırlarını çoktan aşarak geniş bir disiplinler alanının göstergesi olarak benimsenmiştir. “Türk evi” ise tüm çeşitliliğine, geniş bir tarihi ve coğrafi alanı kapsamış olmasına rağmen ancak 20. yüzyıldan itibaren araştırma konusu olmuştur.
Türk konut geleneği, temel düzenini ve öğelerin yerleşimindeki özgünlüğünü yüzyıllarca korumuştur. Oda mekânının kökeninde, göçer geleneklerinin varoluş biçimi yatar; yaşam ve form iç içe geçer. Göçer pragmatizm ve İslam soyutlamasının örtüşmesiyle zenginleşen bu konut, Anadolu-Türk toplumunun yerel özelliklerini de yansıtır. 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı egemenliğinin sağlamlaşmasıyla doruk noktasına ulaşarak “hayatlı ev”de özgün ifadesini bulur. Türk evi, beş yüz yıldır seyahatnamelere, gravür ve resimlere konu edilerek betimlenmiş olmasına karşın özellikle ahşap olan yapı malzemelerinin kısıtlı ömrü, bu mimariyi tüm detaylarıyla inceleyecek yeterlilikte veri bırakmamıştır.
Türk ahşap konut mimarisinin, kapsamlı bir tarih araştırması ve derinlemesine bir kuramsal yaklaşımla değerlendirilmeye çalışıldığı bu kitapla, evrensel mimarlık tarihinde hak ettiği konuma ve değere ulaşmasını diliyoruz.

20. yüzyıl ortalarına kadar İstanbul görünümünde ahşap evler hakimdi. Ancak dramatik bir kentsel yapı değişimi sürecinde bu evler ortadan kalkmıştır. Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Şubesi (AAE), 19601ı yıllara uzanan çok sayıda araştırmayla İstanbul'un ahşap yapılarını incelemiştir. Bu araştırma çalışmalarının bütününe bakıldığında, Amcazade Yalısı'yla 17. yüzyıldan başlayarak 20. yüzyılın başlarına ait Büyükada'daki bir konuta varan zaman dilimine ilişkin genel bir fikir edinilebilmektedir. Tipolojik olarak, Boğaziçi'nin muhteşem yalılarından Zeyrek'te bulunan küçük burjuva konutlarına kadar eski ahşap evlerin tüm çeşitlerine yer verilmiştir. Böylelikle her iki kıtadaki tarihi İstanbul topografyasının büyük bir kesiti çok çeşitli mikrokozmosuyla aydınlatılmış ve İstanbul mimari tarihinin yalnızca tarihi yarımadayla sınırlı olmadığı vurgulanmıştır.

Sadullah Paşa yalısını, onu vücuda getiren kültür çerçevesindemütalaa edebilmke için, Türk yalı ve köşk geleneğinin hususiyetlerini belki hatırlamak gerekir. Bu sebepten yazımızın ilk bölümü Türk köşk ve yalı tarihçesine tahsis edildi. Türklerde yalı ve köşk yapısı geleneği Batı komşumuz Avrupa'dakinden ayrıdır. Bir y andan Venedik'e, diğer yandan 20. yüzyıldan önceki İstanbul'a bakmak bu iki yalılar şehrinde yapı gelenekleri arasında farkları belirtmeğe kafidir.

İstanbul evlerinin tarihi ve yaşama koşulları üzerine, eldeki az sayıda mevcut yapıya dayanarak yapılmış bazı idealizasyonlar dışında ciddiye alınabilir çok az araştırma var. Bu nedenle, azlığı çokluğa dönüştürmek, yeni çalışmalar için bir başlangıç ve tartışma zemini oluşturmak çok önemli. Bu kitap da aynı amaçla, kullanılmamış olan bir historiyografik malzeme üzerinden, çok bilinmeyenli bu alanın kapısını aralamak için hazırlandı.

Kitap, 18. yüzyılın ortalarında, yirmi iki yıllık bir tarih aralığında üst ve orta halli kentlilerin evlerine odaklanarak, İstanbul'da barınma kültürü ve standartlarını, yaşama ve konfor koşullarını konu ediniyor. Konu bağlamında yapılan kantitatif analizlere ve elde edilen istatistiki verilere dayanan bu çalışma, evlerin mekân bileşenleri ve düzenleri, mahremiyet standartları ve sokakla kurulan ilişkiler gibi başlıkların yanısıra, İstanbul'da yaşayan farklı kentli gruplar ve bu grupların kent içi dağılımları, kent dokusunun yoğunluğu ve rant meselesinin gündeme gelişi gibi kente dair pek çok konuda değerlendirme yapma olanağı sunuyor.

This fascinating book reveals the intricate legacy of art-nouveau-style architecture and design in Istanbul, its Islamic roots in that city, and the European and Turkish architects and theorists who influenced its controversial voice. Three hundred illustrations, mostly in color, present evidence of the art-nouveau designs of the past, and the face of the city today.
The mid-nineteenth century in Istanbul was a time of vast reforms and a determined desire to adapt urban life to western standards. Fire-control reforms caused a municipal preference for masonry buildings over the traditional wooden ones, and the importation of English, French, Italian, and German architects to build in the unfamiliar material. The result was a western cultural colonization and the introduction of art-nouveau style, followed by a backlash of nationalism and the development of the "first Turkish national style" of architecture.
This thoughtful text considers the cultural and political implications of art-nouveau in Istanbul. How can the negative effects of imported cultural hegemony be reconciled with the fundamental western contribution to the nineteenth-century Ottoman revival? How far-reaching was the design influence of foreigners such as Raimondo D'Aronco, perhaps the most original interpreter of art-nouveau in Istanbul? How much influence did European ideas have on national style architects such as Kemaleddin Bey and Vedat Tek?
Istanbul 1900 is the first visual and historical study of the development of art-nouveau architecture, and places Istanbul among Paris, Brussels, and Vienna as one of the great capitals of the style. New photographs and previously unpublished drawings and plans present the opulent homes and palaces along the Bosphorus, and throughout the city, in stunning detail.

Osmanlı Türk Sivil Mimarisinde Pencere Açıklıklarının Gelişimi, yapının şekillenmesinde işlev ve estetik olarak eşdeğer öneme sahip elemanlardan biri olan pencerelerin Türk-İslam geleneğindeki gelişimini çeşitli yönleriyle ele alıyor. Nihal Yöney Uluengin, tarih boyunca pencerenin evrimini inceledikten sonra kronolojik bir yaklaşımla Osmanlı-Türk sivil mimarisinde pencere kullanımı çeşitli yapı tiplerine göre değerlendiriyor ve 300'e yakın fotoğraf ve çizimle örnekleniyor.