Eski bir Ankara resmi
Hollanda’nın Amsterdam şehrinde yer alan Rijskmuseum’da bulunan ressamı belli olmayan XVIII. yüzyıla ait yağlıboya Ankara resminde; Ankara Kalesi ve şehrin surlarla çevrili olduğu görülmektedir.
- Ankara ResmiRijskmuseum'da yer alan bu eser kentin topoğrafyasını ve binalarını göstermesinin yanı sıra, tablonun alt kısmında şehir hayatını konu alan tiftiğin üretilmesi, işlenmesi ve satışını temsil eden, muhtemelen Ahilik seremonileri ile Uzun Çarşı’nın (Ergenç, 1980, s.94) kesitini göstermesi açısından da önemli bir belge olmaktadır.
18. Yüzyılda Haritacılık
- Ankara GravürüAnkara’yı siluet olarak gösteren 1717 tarihli Pitton de Tournefort’un gravürü kenti dönemindeki yapılarla birlikte tanıtmak bakımından önceki çalışmalardan daha önemlidir (Günel ve Kılcı, 2015, s.86).
20. Yüzyıl ve Haritacı Subaylar
“Birinci Dünya Savaşı’nın, Osmanlı İmparatorluğu yönetiminde meydana getirdiği olumsuz etkiler, haritacılık çalışmalarına da yansımıştır. Özellikle Mondros Mütarekesinin getirdiği bağlayıcı koşullar nedeni ile 1919–1920 yıllarında haritacılık alanında kayda değer bir çalışma yapılmamıştır” (Özağaç, 2006, s.65).
Kurtuluş Savaşı devam ederken, İstanbul’da Harbiye Nezareti Harita Dairesi’nde görevli 22 haritacı subay, 1921 Nisanı’nda İnebolu yoluyla Ankara’ya ulaşır. İlk grubun arkasından Harita Dairesi’nin kıymetli subayları gruplar halinde Ankara’ya gelerek çalışmalara başlamışlardır (Günel ve Kılcı, 2015, s.79)
“Harita Dairesi’ndeki subayların bazıları haberli bazıları habersiz olmak üzere Şubat 1921 yılı başlarında harekete geçerek İnebolu’da toplandılar. Bu subaylar beraberlerinde birçok alet, teçhizat, basın gereçleri ve belgeleri götürdüler. Kış mevsiminin sert geçmesi ve taşıt bulma güçlüğü nedeni ile bu grup ancak nisan ayında Ankara’ya ulaşabilmiş, yolculukları sırasında da İnebolu-Ankara yol güzergâhının benzer bir haritasını yapmıştır. İlk grubu oluşturan subaylar 22 kişidir” (Özağaç, 2006, s.65-66).
Ankara’da toplanan subay grubunun ordunun ihtiyacını tam olarak karşılayabilecek bir yapıda olmadığını gören İstanbul Harita Dairesi, Millî Savunma Bakanlığı’na bir yazı ile durumu bildirmiş, bunun üzerine otuzu aşkın üstsubay, subay, sivil litograf ustası ve bir sivil hattatdan oluşan ikinci bir grup düzenlemiştir. Bu grup ile birlikte gönderilmek üzere yüz yetmiş sandık dolusu alet, edevat, kırtasiye yola çıkarılmış 23 Haziran 1921’de İnebolu’ya ulaşmıştır. Grup malzemeleri ile birlikte 15 Temmuz 1921’de Ankara’ya ulaşmıştır. Grubun Ankara’ya varışından sonra Millî Savunma Bakanı Fevzi Paşa, Harita Dairesi Başkanı Tuğgeneral Şevki Paşayı Ankara’ya çağırarak, kendisine 23 Temmuz 1921 tarihinde onaylanan bir kadroya göre Millî Savunma Bakanlığına bağlı yeni bir Harita Dairesi kurulduğunu bildirmiştir. Artık haritacılık alanında olumlu gelişmeler kaydedilmeye başlamıştır (Ülkekul, 1998, s.58).
Ankara Haritacılık Tarihi
Ankara tarih boyunca seyyahların ilgi odağı olmuş, eserlerinde şehri tanıtan önemli bilgileri verdikleri gibi kentin fiziki durumunu belgeleyen çizim ve tablolara yer vermişlerdir. Kanuni Sultan Süleyman’ın yanına elçi olarak gelmiş en tanınmış seyyahlardan biri Augier Baron Ghislen de Busbecq’dir Busbecq Ankara’da Augustus madebindeki kitabeyi bulmuştur. Önemli olarak değindiği bir başka konuda tiftik keçileridir (Arıkan, 1984, s. 206).
“Ankara ile ilgili ilk çizili çalışma Alman seyyah Hans Dernschwam'ın seyahatnamesinde (1553-1555) yer alan üzerinde kent ile ilgili çeşitli açıklamaların yer aldığı yarı siluet, yarı plan şeklindeki Ankara krokisidir” (Günel ve Kılcı, 2015, s.86).
- Hans Dernschwam'ın seyahatnamesi 1992'de çevirilerek Kültür Bakanlığı tarafından yeniden basılmış.
- Bu kaynak Vekam Kütüphanesi'de yer almaktadır.
Evliya Çelebi’de 1640’lı yıllarda Ankara’da bulunmuş ve kentle ilgili önemli ve değerli bilgiler vermiştir. Özellikle Hacı Bayram Külliyesi, Kale, Tahtakale Pazarı ve Ankaralı tüccarlar hakkında bilgiler vermektedir (Eyice, 1972, s.72).
Paul Lucas 1712 tarihli seyahatnamesinde atla dolaştığı Ankara üzerinden notlar aktarırken özellikle Ankara Kalesi’nin sur duvarlarının eşkıyalardan korunmak üzere yapıldığını, şehir hayatı üzerinden Ankara’nın iyi bir ticaret şehri olduğunu dile getirmiştir (Eyice, 1972, s.76-78).
18. ve 20. Yüzyılda Haritacılık
1739-49 yılları arasında İngiliz, Richard Pockocke’de Ankara’ya gelen seyyahlardan biridir. Ankara’nın topografyası açısından epey bilgi vermiştir. Ankara ve civarındaki akarsular, tepelerdeki ziyaret yerleri ve şehrin surları hakkında bilgiler vermektedir (Eyice, 1972, s. 78). “Ankara’nın ilk haritası, Prusyalı H. von Moltke’nin yanında gelen Kraliyet subaylarından, Kurmay Binbaşı Baron von Vincke tarafından 1839 yılında çizilmiştir" (Günel ve Kılcı, 2015, s.86).
- Kiepert Ankara HaritasıBaron Von Vincke’den sonraki dönemlerde çizilmiş bir diğer Ankara haritası da Richard Kiepert’in 1914 tarihli haritasıdır. Richard Kiepert’in babası Heinrich Kiepert’de 1800’lü yıllarda Anadolu haritaları çizmiştir.