Selçuklular

Tarım: Selçuklular, toprak yönetiminde "ikta" sistemini kullanmışlardır. Bu sistemde devlet, belirli toprakları vergi toplama karşılığında askerlere ve devlet görevlilerine tahsis ederdi. İkta sahipleri, topraklardan elde ettikleri gelirle ordunun ve devletin diğer hizmetlerinin finansmanını sağlardı. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, pamuk, üzüm, pirinç ve çeşitli meyve sebzelerdi. Tarım, özellikle Mezopotamya, İran ve Horasan gibi verimli bölgelerde yoğunlaşmıştır.

Hayvancılık: Selçukluların göçebe kökenleri hayvancılığın önemini artırmıştır. At, koyun, keçi ve deve yetiştiriciliği yaygındı. At yetiştiriciliği, özellikle askeri güç için hayati önemdeydi. Yün, deri, süt ürünleri gibi hayvansal ürünler hem iç tüketimde hem de ticarette önemliydi.

Ticaret: Selçuklular, İpek Yolu gibi önemli ticaret yollarını kontrol etmişlerdir. Bu yollar doğu ile batı arasında mal, kültür ve bilgi akışını sağlamıştır. Ayrıca Baharat Yolu ve diğer karavan yolları da önemli ticaret güzergahlarıydı. İthal edilen mallar arasında ipek, baharat, değerli taşlar ve Çin porseleni bulunurken, ihraç edilen ürünler kumaşlar, metal işçilik ürünleri ve tarım ürünleriydi. Tüccarların güvenliği ve konaklaması için kervansaraylar inşa edilmiştir. Bu yapılar, ticaretin güvenli ve sürekli olmasını sağlamıştır.

Sanayi ve El Sanatları: Dokumacılık, demircilik, çinicilik, halıcılık gibi el sanatları oldukça gelişmiştir. Özellikle İran'da yapılan çini ve seramikler yüksek kalitedeydi. Nişabur, Rey, Isfahan gibi şehirler üretim ve ticaret merkezleriydi. Bu şehirlerde üretilen mallar, hem yerel pazarlarda hem de uluslararası ticarette önemli yer tutmuştur.

Sosyal Sınıflar:

• Yönetici Sınıf: Sultan ve ailesi, devletin en üst kademesini oluşturur. Sultanın yanı sıra vezirler, komutanlar ve diğer yüksek rütbeli devlet görevlileri yönetici sınıf içinde yer alırdı.
• Askerler ve Memurlar: Askeri sınıf ve devlet memurları, toplumda önemli bir yer tutardı. İkta sahipleri, hem asker hem de vergi toplayıcı olarak görev yaparlardı.
• Tüccarlar ve Zanaatkarlar: Şehirlerde yaşayan tüccar ve zanaatkarlar, ekonomik hayatın dinamik unsurlarıydı. Esnaf ve zanaatkar loncaları, üretim ve ticaretin düzenlenmesinde rol oynardı.
• Çiftçiler ve Hayvancılar: Köylerde yaşayan çiftçiler ve göçebe hayvancılar, toplumun geniş kesimini oluşturuyordu. Bu kesimler, tarım ve hayvancılık faaliyetleriyle ekonomiye katkı sağlardı.

Din ve Kültür:

• İslam Hukuku: Selçuklu toplumu, İslam hukuku (Şeriat) üzerine kuruluydu. Kadılar, İslam hukukuna göre yargılama yaparak toplumsal düzeni sağlarlardı.
• Eğitim ve Medreseler: Eğitim, medreseler aracılığıyla sağlanırdı. Nizamiye Medreseleri, dönemin en önemli eğitim kurumları arasındaydı. Bu medreselerde İslam ilimleri, felsefe, matematik ve astronomi gibi bilimler öğretilirdi.
• Kültürel Etkiler: Selçuklu kültürü, İslam ve Fars kültürlerinin etkisi altında gelişmiştir. Bu etki, edebiyat, sanat ve mimaride kendini gösterir. Firdevsi'nin Şehname'si gibi Farsça eserler, Selçuklu döneminde de büyük önem taşımıştır.

Şehir Hayatı:

• Şehir Yapısı: Selçuklu şehirlerinde camiler, medreseler, kütüphaneler, hamamlar ve pazar yerleri sosyal yaşamın merkezleriydi. Şehirlerin etrafı genellikle surlarla çevriliydi.
• Pazar Yerleri: Pazarlar, şehir ekonomisinin kalbi olarak işlev görürdü. Buralarda yerel ve uluslararası ticaret yapılırdı.

Hukuk ve Yönetim:

• Merkezi Yönetim: Selçuklu Devleti'nin yönetiminde sultan en yüksek otoriteydi. Ancak, geniş coğrafyada yerel beyler (vali) tarafından yönetilen yarı özerk bölgeler bulunmaktaydı.
• Kadılar ve Adalet: Adalet sistemi, kadılar tarafından İslam hukukuna göre yürütülmekteydi. Kadılar, yerel sorunların çözümünde ve toplumsal düzenin sağlanmasında önemli rol oynamaktaydı.