SKL Kitap Kulübü / SKL Book Club

Okuma Kültürü

Okuma, anlamak istenilen ve çeşitli semboller biçiminde kaydedilen iletilerin çözümlenerek algılanması sürecidir. Okuma, öğrenme, dinlenme, eğlenme, beceri geliştirme gibi nedenlerle geliştirilmiş ileti kodlarını görmek ve zihinsel süreçlerden geçirerek anlamlandırmak eylemidir. Buna ek olarak bir bireysel beceridir. Okuma, bireyin düşünce dünyasının gelişmesi için sürekli bir tekrardır. Ayrıca, yüzyıllardır kâğıt üzerinde sürdürülen ve son zamanlarda dijital olarak gerçekleştirilen bir eylemdir.

Okuma kavramı, başta eğitim sistemi olmak üzere toplum yaşamını şekillendiren birçok sektörün çalışma alanındadır. Bu nedenle, çeşitli boyutlarda araştırmalar, projeler ve yayınlar yürütülmüştür. Kütüphanecilik alanı, kütüphanelerin hizmet politikalarının bir parçası olarak okuma alışkanlığı konusu üzerinde daha çok durmaktadır. Diğer disiplinler için yazılan literatüre bakıldığında, toplumun hangi konuları ne kadar okuduğu, hangi koşullarda okuduğunu, düşünsel ve eleştirel okumaya ne kadar hakim olduğu gibi çeşitli alanlarda araştırmalar yapılmıştır.

Okuma, kişinin iç dünyasını zenginleştirir, bakış açısını genişletir, önyargısız, yansız ve hoşgörülü bir şekilde çevresine bakmasını sağlar, estetik düzeyini yükseltir ve düşünme ve yaratma özgürlüğü ile değerlendirme alışkanlığı kazanmasını sağlar. Kişisel gelişim, bireyin akademik ve kültürel etkinliklerde bulunabilmesi, yeni şeyler öğrenerek hayata farklı açılardan bakabilmesi ve sosyal hayatta etkili iletişim kurabilmesi gibi konuları kapsar. Bu konularda başarılı olmak için iyi bir okur olmak da gereklidir. Çünkü okuma, öğrenmenin ve bilgi edinmenin temel yollarından biridir ve bireyin ilgi dağarcığını genişleterek değişimi, dönüşümü ve toplumla sağlıklı bir şekilde iletişim kurmasını sağlar. Bu nedenle, okuma alışkanlığı bir kişinin davranışını şekillendirir.

Okuma sadece bireylere fayda sağlamakla kalmaz, aynı zamanda toplumun üretmesi ve gelişmesi için de çok önemlidir. Yaşam koşulları değiştikçe üretim araçları da değişmektedir. Bir kişinin okuma alışkanlığı, gelişmeleri takip etmek ve kendini geliştirmek için üretim sürecine ve ekonomiye etkin bir şekilde katılmasına olanak tanır. Dolayısıyla okuma alışkanlığı, yalnızca bireyin gelişimi ve işleyişi için değil, aynı zamanda toplumsal hayatın işleyişi için de önemlidir.

Okuma alışkanlığının geliştirilmesi, bireylerin okuma eyleminin kendileri için faydalı olduğunu düşünmelerine yardımcı olur. Okumanın bir ihtiyaç olarak görülmesi ve okumaya teşvik edilmesi, onu bir alışkanlık haline dönüştürme yeteneğine sahiptir. Bir kişinin okuma alışkanlığının edinimini etkileyen durumlar da vardır, ancak bu iki olumlu durum dahil değildir. Eğitim sistemi, devlet yapısı, medya, tarihsel geçmiş, bölgelerarası ekonomik dengesizlik, yaş ve cinsiyet okuma alışkanlığını etkilemiştir. Aileler, çevre, okullar, öğretmenler ve kütüphaneler de okuma alışkanlığını geliştirmede rol oynar.

Bir toplumun okuma alışkanlığını kültüre dönüştürmesi için bireylerin okuma alışkanlığının geliştirilmesi gerekir. Okuma kültürü, okuma alışkanlığı arasındaki farka bakıldığında, okuma kültürü, okuma eyleminin toplumsal yönünü ifade eder. Alışkanlık bireysel olsa da kültür kolektif bir yapıdan gelir. Örneğin, bir kişinin düzenli olarak kitap okuma alışkanlığı olabilir, ancak o toplumun kitap okuma oranının yüksek olması, kültürel bir gösterge olarak kabul edilebilir. Satın alınan ve basılan kitap sayısı, kişi başına okunan ortalama kitap sayısı, okunan gazete sayısı ve diğer faktörler, okuma kültürüyle ilişkili olgulardır. Bununla birlikte, bir toplumdaki kütüphanelerin sayısı, kütüphanelerin kullanılması ve evlerde temel bir ihtiyaç olarak görülüp alınan kitaplıklar da okuma kültürünü belirleyen faktörlerdir.

Okuma tercihleri konusunda toplumda farklı görüşler vardır. Teknolojiyi benimseyenler ve bu konuda daha iyi becerilere sahip olanlar, okumayı dijital ortamlarda sürdürmeyi tercih edebilir. Bununla birlikte, değişime itidalli olanlar, basılı kitaba olan tutkularının ve bu ortamın onlara sağladığı faydaların arkasında durmaya devam ediyorlar. Dijitalleşen dünyada okuma, yeni becerilere ihtiyaç duyar. Dijitalleşmenin etkisiyle, her eylem ve beceri türü gibi okuma olgusu da "dijital okuma" olarak yeni bir türü ortaya çıktı. Çevrelerinde bulunan çok sayıda dijital araç, modern insanların okuma davranışını değiştirmiştir. Kendi özelliklerinin değiştiğini fark eden bireylerin bir kısmı bu değişiklikten rahatsız olurken, diğerleri bu değişikliği normal karşılarken, kalanların değişimden memnun olduğu görülmektedir.

Bilişim teknolojilerinin yaygınlaşmaya başladığı dönemlerde yazı, bilgi ve fikir üretimini, kullanımını, paylaşımını ve kalıcı olmasını sağlamak gibi amaçlarla hizmet veren bilişim teknolojileri, günümüzde eğitim, yayıncılık ve kütüphanecilik gibi bilim ve kültür alanlarında pek çok sürecin dijitalleşmesine yol açmıştır. Yazın ürünleri ve arşiv belgeleri artık çoğunlukla dijital hale gelerek, kullanıma sunulmaktadır.

Dijital teknolojilerin her alanda olduğu gibi okuma eylemi üzerinde de etkili olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, dijital cihazlar toplumda okuma ortamı olarak her geçen gün daha fazla kabul görmektedir. Okuma metnine dijital teknolojiler aracılığıyla resim, ses, renk ve animasyon ekleyerek okuyucu daha güçlü bir şekilde etkilenebilmektedir.

Okuma Kültürünü Geliştirmek için Uygulanabilecek Yol ve Yöntemler

PDF: Okuma Alışkanlığını Geliştirme Yöntem Teknik ve Modelleri

Okuma ve Okuma Kültürü ile İlgili Kitaplar

Alberto Manguel - "Okuma'nın Tarihi”

Mortimer J. Adler - "How to Read a Book" (Kitabı Nasıl Okuruz)

Francine Prose - "Reading Like a Writer" (Yazar Gibi Okuma)

Harold Bloom - "How to Read and Why" (Neden ve Nasıl Okunur)

Okuma ve Okuma Kültürü ile İlgili Videolar

https://www.youtube.com/watch?v=alMWZUHKTwQ

https://www.youtube.com/watch?v=8MyNJQJFUP4

https://www.youtube.com/playlist?list=PLFa9iEUSlDKxXP5gon0r8UKZCdr_avDTc

Kaynakça

Akman, İ., Akman, N. (2017). Çocuk ve gençlerde okuma alışkanlığı sorunu: okul kütüphanelerinin işlevselliğine bir bakış. Türk Kütüphaneciliği, 31 (2), 281-285.

Aksaçlıoğlu, A. G. ve Yılmaz, B. (2007). Öğrencilerin televizyon izlemeleri ve bil- gisayar kullanmalarının okuma alışkanlıkları üzerine etkisi. Türk Kütüphaneci- liği, 21(1), 3–28.

Annamalai, S. ve Muniandy, B. (2013). Reading habit and attitude among Malaysi- an polytechnic students. International Online Journal of Educational Sciences, 5(1), 32–41.

Arslan, Y. ve Çelik, Z. Ç. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Der- gisi, 26(26), 113–124.

Aydoğdu, H. (2020). Okuma alışkanlığı ve okul kütüphanelerinin bireysel gelişime etkisi üzerine bir değerlendirme. Milli Eğitim Dergisi, 49 (225), 201-226.

Bamberger, R. (1990). Okuma alışkanlığını geliştirme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Baron, N. S. (2013). Do mobile technologies reshape speaking, writing, or reading? Mobile Media & Communication, 1(1), 134–140.

Bülbül, S. H., Mısırlıoğlu, E. D., Ceyhun, G., Araz, N. C. ve Altuğ, U. (2014). Toplu- mumuzda okuma alışkanlığı ve medya takibini etkileyen faktörler. TAF Preven- tive Medicine Bulletin, 13(1).

Florence, F. F. (2012). Effects of environmental factors on students’ reading habits in Yagba east local government area of Kogi State. Universal Journal of Education and General Studies, 1 (6), 153-157.

Kakırman Yıldız, A. (2015). Türkiye’de okuma alışkanlığı kültürü için okul öncesi eğitim kurumlarında anaokulu kütüphanelerinin gerekliliği. Milli Eğitim Dergisi, 208, 90-105,

Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish of Turkic, 6(1), 1398-1412.

Karatay, H., Külah, E., & Kaya, S. (2020). Okuma alışkanlığını geliştirme yöntem, teknik ve modelleri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 8(1), 89-107. https://doi.org/10.35233/oyea.707967

Najeemah, M. Y. (2010). Influence of family factors on reading habits and interest among level 2 pupils national primary school in Malaysia. Procedia Social and Behavorial Science, 5, 1160-1165.

Odabaş, H., Odabaş, Z. Y., & Binici, K. (2020). Dijital Bilgi Kaynakları ve Ortamlarının Üniversite Öğrencilerinin Okuma Davranışlarına Etkileri. Milli Eğitim Dergisi, 49(227), 89-116.

Özbay, M. (2009). Anlama teknikleri: I-okuma eğitimi. Ankara: Öncü Kitap.

Öztemiz, S., Bitri, E. ve Yılmaz, B. (2016). Ankara’da yaşayan sosyal bireylerin oku-ma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Eğitim Bilim Toplum, 14(54), 152–171.

Shimray, S.R., Keerti, C. ve Ramaiah, C.K. (2015). An Overview of mobile reading habits. DESIDOC Journal of Library and Information Technology, 35(5), 343-354.

Susar Kırmızı, F. (2012). Öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlığına yönelik tutum ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 7(3), 2353-2366.

Taşkesenlioğlu, L. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (9).

Temizyürek, F., Çolakoğlu. ve B. K., Coşkun, S. (2013). Dokuzuncu sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(2), 114-150.

Tosun, N. (2012). The effect of computer and the internet on the reading habit of teacher candidates. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 11(21), 83–99.

Ulutaş, A. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlığına iliş- kin tutumlarının çevrim içi öğrenme açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(2). 22 Ekim 2019 tarihinde http://der- gipark.ulakbim.gov.tr/teke/article/view/5000197157 adresinden erişildi.

Yıldız, A. K. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığı kazanmasında rol model olarak aile. Mavi Atlas, 7, 95-112.

Yılmaz B., Köse, E. ve Korkut, Ş. (2009). Hacettepe Üniversitesi ve Bilkent Üniversi- tesi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Türk Kütüphane- ciliği, 23(1), 22–51.